Demre’den Rovaniemi’ye Noel Baba

Herkesin ezbere bildiği, kırmızı kıyafetli, ren geyiklerinin çektiği kızağı ile çocuklara hediye dağıtan Noel Baba figürü günümüzde Finlandiya’nın Rovaniemi kasabasıyla özdeşleşmiş durumdadır.

Aslında ülkelere göre Aya Nikola’dan Santa Claus’a kadar birçok faklı isimle anılsa da Hristiyan kaynaklarında Aziz Nikolaos olarak geçen kişinin milattan sonra 3. Yüzyılın son çeyreğinde Anadolu topraklarında, Patara’da doğduğu kabul edilir. Eğitimini Yunan Likya federasyonunun Xanthos şehrinde tamamladıktan sonra ailesinin ölümü üzerine günümüzün Demre’si, tarihin Myra şehrine, amcasının yanına taşınmış ve burada amcasının görevli olduğu kilisede din adamı olmuştur. Aziz Nikolaos’un Demre’de ki yaşantısıyla ilgili birçok efsane anlatılır. Bunlardan en ünlüsü babalarının kendilerine çeyiz parası bulamadığı 3 genç kızın evinin bacasından içeriye 3 kese altın atmasıdır ki muhtemelen Avrupa kültüründe Noel Baba’nın çocuklara hediyeyi şöminenin bacasından atması inancının da temelini oluşturur.

Aziz Nikolaos hayatı boyunca her zaman halkın sevgilisi, çocukların, öğrencilerin ve denizcilerin koruyucusu yardımcısı olmuştur. Günümüzde New York ve Napoli gibi şehirlerin de koruyucusu olan Aziz Nikolaos’un denizcilerle olan yakın ilişkisi sayesinde günümüzde dünyada deniz kıyısında ve ya deniz gören binden fazla Aziz Nikolaos’a adanmış kilise vardır. Aziz Nikolaos, kayıtlara göre 6 Aralık 343’te öldüğünde halk onun naaşını görev yaptığı kiliseye bir lahitin içinde yerleştirir. Ölümü sonrası Hristiyan âlemi, 6 Aralığı Aziz Nikolaos yortusu olarak ilan edince burası önemli dini ziyaret noktalarından biri halini alır. 1087 yılında bazı tüccarlar bu lahitteki kemikleri çalar, Bari’ye götürür orada Aziz Nikolaos için bir kilise inşa ederler. Buna rağmen Demre önemini ve kutsiyetini kaybetmez.

Farklı ülkelerde değişik efsanelerde başrolde gördüğümüz Aziz Nikolaos, bu efsanelerin birçoğunda ya çocukları dertten kurtarır ya da onlara hediyeler verir iyilikler yapar. Bu sayede Avrupa kültürüne çocuklara Noel öncesi hediye getiren bir karakter olarak yerleşen Aziz Nikolaos’un bugünkü Noel Baba çizgilerine ulaşma hikâyesi ise ilginçtir. Amerikan iç savaş döneminde Haftalık Harper’s dergisinin 29 Aralık 1863 sayısında karikatürist Thomas Nast, Aziz Nikolaos’u ilk defa günümüz görüntüsüne yakın çizer. Şişman sakallı, ciddi bir yaşlı adam, üzerinde Birleşik Devletleri temsil eden yıldızlı kazağı ile insanlara savaş ortamında hediyeler dağıtmaktadır.

Thomas Nast 1866 yılında bu sefer 1822 yılında Clement Moore’un Aziz Nikolaos’un ziyareti şiirini Harper’s dergisinde 33 çizimle betimler. Bu çizimlerin ana çerçevesinin üstüne ilk defa, Noel Baba Kuzey Kutbu notunu düşmüş olması ilginçtir.

1927 yılında Finlandiyalı bir radyo spikeri kuzey kutbuna yakın bir nokta olan Finlandiya’daki Korvatunturi dağında Noel Baba’nın evinin bulunduğuna ilişkin hayali bir haber yapar. Bu haber gerçek olmasa da onun çocuk hayranları üzerinde önemli bir etki yaratacaktır. Bu tarihten sonra Noel Baba’ya karda ve gökyüzünde hediye dağıtma süresince eşlik edecek bir kızak ve onu çeken Ren geyikleri çizimlere eklenecektir.

1931 itibariyle bu sefer başka bir çizer, Haddon Sundblum, Coca Cola markasının verdiği mutluluğu yeni yıla yakın dönemlerde Aziz Nikolaos çizimleri ile temsil etmeye başlayacaktır. Firmanın kurumsal rengi kırmızı olduğu için mi elbiseleri kırmızı olarak çizer, yoksa zaten Noel Baba kırmızı elbiseler giydiği için kurumsal renge de uygun olduğu mu düşünülmüştür bilinmez, ancak reklam kampanyalarında artık bugün görmeye alışık olduğumuz Noel Baba imajı belirgin bir şekilde ortaya çıkar ve kullanılmaya başlar.

Coca Cola 1933 yılından 1979 yılına kadar National Geographic dergisinin arka kapağına verdiği ilanlarda hep Haddon Sundblum’un Noel Baba çizimlerini kullanır. Bu sayede alıştığımız Noel Baba tüm dünyaya yayılır. Belki Coca Cola bu kadar büyümese, bugünkü Noel Baba figürü çok daha farklı olacaktır.

İkinci dünya savaşı sonrası Avrupa yaralarını sarmaya çalışırken 1957 yılında New York Times gazetesinin seyahat eki, Avrupa’nın keşfedilmemiş kuzeyi başlıklı haberinde Finlandiya’nın kuzeyi ve Noel Baba efsanesinden bahseder ve ülkeyi ziyaret edilmesi gereken bir ülke olarak okuyucularına tavsiye eder. Finlandiya Turizm Bakanlığı 1984 yılına gelindiğinde artık ülkenin adının Noel Baba efsanesi ile anılmaya başladığının ve bu ünden faydalanılması gerektiğinin farkındadır. Böylece Lapland Noel Baba’nın toprakları olarak ilan edilir. 1985 yılında Rovaniemi’ye çok yakın bir noktada ise Noel Baba’nın ofisinin ve postanesinin bulunduğu Santa Claus kasabasını inşa eder. Günümüzde her yıl 500 binden fazla turist bu kasabayı ziyaret etmektedir. Ayrıca dünyanın bin bir köşesinden gönderilen milyonlarca mektup ve mesaj Noel Baba’dan türlü şey istemektedir.

Finlandiya hakkında diğer yazılar için tıklayınız